Niniejsza analiza została opracowana w celu zaprezentowania struktury agrarnej i sposobu użytkowania gruntów województwa warmińsko – mazurskiego. Opracowanie zostało oparte o zbiorcze zestawienia danych objętych ewidencją gruntów i budynków według stanu na dzień 1 stycznia 2015 r. Dane zostały przedstawione w formie map tematycznych ilustrujących omawianą tematykę. W opracowaniu wykorzystano i zobrazowano kartograficznie dane objęte ewidencją gruntów i budynków w odniesieniu do powierzchni powiatów wg stanu na 1 stycznia 2015 r. oraz powierzchni gmin i miast wg stanu na 1 stycznia 2015 r.
I. Podział na grupy rejestrowe.
Obecnie obowiązujący podział na grupy rejestrowe został wprowadzony zapisami Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 89 poz. 454). Rozróżnia się następujące grupy rejestrowe właścicieli nieruchomości i władających (zwanych „podmiotami ewidencyjnymi”):
1) grupa 1 - Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
2) grupa 2 - Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
3) grupa 3 - jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne,
4) grupa 4 - gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
5) grupa 5 - gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
6) grupa 6 - jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego,
7) grupa 7 - osoby fizyczne,
8) grupa 8 - spółdzielnie,
9) grupa 9 - kościoły i związki wyznaniowe,
10) grupa 10 - wspólnoty gruntowe,
11) grupa 11 - powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
12) grupa 12 - powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
13) grupa 13 - województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
14) grupa 14 - województwa, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi,
15) grupa 15 - spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w pkt. 1-14.
W celu większej przejrzystości opracowania przedstawione 15 grup rejestrowych zostało zgeneralizowane do 9 następujących grup podmiotów
ewidencyjnych:
1) Skarb Państwa – powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 1, 2 i 3, tj. grunty, których właścicielem jest Skarb Państwa, niezależnie od sposobu ich władania,
2) Gminy – powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 4, 5 i 6.1, tj. grunty, których właścicielem są gminy, niezależnie od sposobu ich władania,
3) Osoby fizyczne – odpowiadająca grupie rejestrowej nr 7,
4) Spółdzielnie – odpowiadająca grupie rejestrowej nr 8,
5) Kościoły i związki wyznaniowe – odpowiadająca grupie rejestrowej nr 9,
6) Wspólnoty gruntowe – odpowiadająca grupie rejestrowej nr 10,
7) Powiaty – powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 11, 12 i 6.2 , tj. grunty, których właścicielem są powiaty, niezależnie od sposobu ich władania,
8) Województwo – powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 13, 14 i 6.3, tj. grunty, których właścicielem jest województwo, niezależnie od sposobu ich władania,
9) Spółki prawa handlowego i inne podmioty – odpowiadająca grupie rejestrowej nr 15.
Strukturę własności i sposobu użytkowania gruntów województwa warmińsko-mazurskiego zaprezentowano według przedstawionych powyżej 9 grup podmiotów ewidencyjnych na mapach tematycznych zawierających szczegółowe informacje w odniesieniu do poszczególnych powiatów i gmin.
II. Użytki gruntowe.
Obecnie obowiązujący podział na użytki gruntowe został wprowadzony zapisami rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001r. (Dz. U. Nr 89 poz. 454). Rozróżnia się następujące użytki gruntowe:
1. Użytki rolne
1.1 Grunty orne
Do gruntów ornych zalicza się grunty:
a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, w tym grunty, na których urządzone zostały ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty,
b) nadające się do uprawy, o której mowa pod lit. a), ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny, drzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów,
c) ugory, odłogi.
1.2 Sady
Do sadów zalicza się grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu (minimum 600 drzew lub 2.000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice.
1.3 Łąki trwałe
Do łąk trwałych zalicza się grunty pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone.
1.4 Pastwiska trwałe
Do pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach górskich – hale i połoniny, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane.
1.5 Grunty rolne zabudowane
Do gruntów rolnych zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu (kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych.
1.6 Grunty pod stawami
Do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego.
1.7 Grunty pod rowami
Do gruntów pod rowami zalicza się grunty zajęte pod otwarte rowy pełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej.
2. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione
2.1 Lasy
Do lasów zalicza się grunty określone jako "las" w ustawie z dnia 28 września 1991r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679, Nr 86, poz. 958i Nr 120, poz. 1268).
2.2 Grunty zadrzewione i zakrzewione
Gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi są grunty porośnięte roślinnością leśną, których pole powierzchni jest mniejsze od 0,1000 ha, a także:
a) śródpolne skupiska drzew i krzewów niezaliczone do lasów,
b) tereny torfowisk, pokrytych częściowo kępami krzewów i drzew karłowatych,
c) grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb w dolinach rzek i obniżeniach terenu,
d) przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych,
e) jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub sztuczny w celu zabezpieczenia przed erozją, niezaliczone do lasów,
f) wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami,
g) zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami lasów,
h) skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale niewyposażone w urządzenia i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi.
3. Grunty zabudowane i zurbanizowane
3.1 Tereny mieszkaniowe
Do terenów mieszkaniowych zalicza się grunty, niewykorzystywane do produkcji rolniczej i leśnej, zajęte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalnie związane z budynkami mieszkalnymi (podwórza, dojazdy, przejścia, przydomowe place gier i zabaw itp.), a także ogródki przydomowe.
3.2 Tereny przemysłowe
Do terenów przemysłowych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia służące produkcji przemysłowej, a także ujęcia wody, oczyszczalnie ścieków, stacje transformatorowe, czynne hałdy i wysypiska, urządzenia magazynowo-składowe, bazy transportowe i remontowe tp.
3.3 Inne tereny zabudowane
Do innych terenów zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia związane z administracją, służbą zdrowia, handlem, kultem religijnym, rzemiosłem, usługami, nauką, oświatą, kulturą i sztuką, wypoczynkiem, łącznością itp., czynne cmentarze, grzebowiska zwierząt oraz inne grunty zabudowane, niewymienione w pkt 1 i 2.
3.4 Zurbanizowane tereny niezabudowane
Do zurbanizowanych terenów niezabudowanych zalicza się grunty niezabudowane, przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolniczej i leśnej.
3.5 Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
Do terenów rekreacyjno-wypoczynkowych zalicza się niezajęte pod budynki:
a) tereny ośrodków wypoczynkowych, tereny zabaw dziecięcych, plaże, urządzone parki, skwery, zieleńce (poza pasami ulic),
b) tereny o charakterze zabytkowym: ruiny zamków, grodziska, kurhany, pomniki przyrody itp.,
c) tereny sportowe: stadiony, boiska sportowe, skocznie narciarskie, tory saneczkowe, strzelnice sportowe, kąpieliska itp.,
d) tereny spełniające funkcje rozrywkowe: lunaparki, wesołe miasteczka itp.,
e) ogrody zoologiczne i botaniczne,
f) tereny zieleni nieurządzonej niezaliczone do lasów oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych.
3.6 Użytki kopalne
Do użytków kopalnych zalicza się grunty zajęte przez czynne odkrywkowe kopalnie, w których odbywa się wydobycie kopalin.
3.7 Tereny komunikacyjne, w tym:
a) Drogi
Do użytku gruntowego o nazwie "drogi" zalicza się grunty w granicach pasów drogowych dróg publicznych i dróg wewnętrznych w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838 i Nr 86, poz. 958).
W szczególności do dróg zalicza się grunty zajęte pod:
- drogi krajowe,
- drogi wojewódzkie,
- drogi powiatowe,
- drogi gminne,
- drogi w osiedlach mieszkaniowych,
- drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych oraz do obiektów użyteczności publicznej,
- place postojowe i manewrowe przy dworcach kolejowych, autobusowych i lotniczych, portach morskich i rzecznych i innych oraz
ogólnodostępne dojazdy do ramp wyładowczych i placów składowych.
Grunty zajęte pod wewnętrzną komunikację gospodarstw rolnych, leśnych oraz poszczególnych nieruchomości nie są drogą w rozumieniu rozporządzenia. Grunty te wlicza się do przyległego do nich użytku gruntowego;
b) Tereny kolejowe
Do terenów kolejowych zalicza się grunty zajęte pod obiekty, budowle i inne urządzenia przeznaczone do wykonywania i obsługi ruchu kolejowego (torowiska kolejowe, stacje, rampy, magazyny, bocznice kolejowe itp.);
c) Inne tereny komunikacyjne
Do innych terenów komunikacyjnych zalicza się grunty zajęte pod:
- porty lotnicze i inne budowle oraz urządzenia służące komunikacji lotniczej,
- urządzenia portowe, przystanie, obiekty i budowle służące komunikacji wodnej,
- naziemne obiekty, budowle i urządzenia górskich kolei linowych,
- torowiska tramwajowe poza pasami ulic i dróg, a także obiekty i urządzenia związane z komunikacją miejską,
- urządzone parkingi poza lasami państwowymi, dworce autobusowe,
- wały ochronne wód przystosowane do ruchu kołowego.
4. Użytki ekologiczne
Do użytków ekologicznych zalicza się prawnie chronione pozostałości ekosystemów, takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce itp. Użytki ekologiczne określa się na podstawie rozporządzenia właściwego wojewody lub uchwały właściwej rady gminy, podjętych na podstawie przepisów o ochronie przyrody.
5. Nieużytki
Do nieużytków zalicza się:
4.1 niezakwalifikowane do użytków ekologicznych:
a) bagna (błota, topieliska, trzęsawiska, moczary, rojsty),
b) piaski (piaski ruchome, plaże nieurządzone, piaski nadbrzeżne, wydmy),
c) naturalne utwory fizjograficzne, takie jak: urwiska, strome stoki, uskoki, skały, rumowiska,
4.2 nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin.
6. Grunty pod wodami
6.1 Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi
Gruntami pod morskimi wodami wewnętrznymi są grunty pokryte morskimi wodami wewnętrznymi, do których zalicza się:
a) część Jeziora Nowowarpieńskiego i część Zalewu Szczecińskiego, wraz ze Świną i Dziwną oraz Zalewem Kamieńskim, znajdujące się na wschód od granicy państwowej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, oraz rzekę Odrę pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin,
b) część Zatoki Gdańskiej zamkniętą linią podstawową biegnącą od punktu o współrzędnych 54°37'36" szeroko ści geograficznej północnej i 18°49'18" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Helskiej) do punktu o współrzędnych 54°22'12" szerokości geograficznej północnej i 19°21'00" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Wiślanej),
c) część Zalewu Wiślanego znajdującą się na południowy zachód od granicy państwowej między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską na tym Zalewie,
d) wody portów określone od strony morza linią łączącą najdalej wysunięte w morze stałe urządzenia portowe, stanowiące integralną część systemu portowego.
6.2 Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi
Do gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi zalicza się grunty pod wodami płynącymi w rzekach, potokach górskich, kanałach i innych ciekach, o przepływach stałych lub okresowych, oraz źródła, z których cieki biorą początek, a także grunty pod wodami znajdującymi się w jeziorach i zbiornikach sztucznych, z których cieki wypływają, lub do których wpływają.
6.3 Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi
Do gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi zalicza się grunty pod wodami w jeziorach i zbiornikach innych niż określone w pkt 1i 2.
7. Tereny różne
Do terenów różnych zalicza się wszystkie pozostałe grunty, których nie można zaliczyć do innych użytków, takie jak:
7.1 grunty przeznaczone do rekultywacji oraz niezagospodarowane grunty zrekultywowane,
7.2 wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego.
Do terenów przeznaczonych do rekultywacji zalicza się zdegradowane lub zdewastowane grunty, takie jak: nieczynne hałdy, wysypiska, zapadliska, tereny po działalności przemysłowej i górniczej oraz po poligonach wojskowych, dla których właściwe organy zatwierdziły projekty rekultywacji.
III. Podsumowanie
Analiza została przeprowadzona na podstawie jednorocznych zestawieniach zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków. Dyslokację grup własności gruntów województwa warmińsko-mazurskiego przedstawiono za pomocą map tematycznych, obrazujących udział gruntów poszczególnych grup podmiotów ewidencyjnych w odniesieniu do powierzchni powiatów. Ilustrują one procentowy udział prawa władania podmiotów ewidencyjnych w gruntach danego powiatu. Za pomocą map tematycznych przedstawiono również procentowy udział poszczególnych użytków gruntowych w gminach i miastach województwa warmińsko-mazurskiego.
IV. Mapy tematyczne
1. Dyslokacja grup własności gruntów
1.1 w ogólnej powierzchni powiatu
01. Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa
02. Udział gruntów stanowiących własność Województwa Warmińsko-Mazurskiego
03. Udział gruntów stanowiących własność powiatów
04. Udział gruntów stanowiących własność gmin
05. Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych
06. Udział gruntów stanowiących własność wspólnot gruntowych
07. Udział gruntów stanowiących własność spółdzielni
08. Udział gruntów stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych
09. Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów
1.2 w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych (gmin, miast, dzielnic)
10. Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa
11. Udział gruntów stanowiących własność Województwa Warmińsko-Mazurskiego
12. Udział gruntów stanowiących własność powiatów
13. Udział gruntów stanowiących własność gmin
14. Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych
15. Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów
2. Udział użytków gruntowych
2.1 w ogólnej powierzchni gmin
19. Udział trwałych użytków zielonych
20. Udział gruntów rolnych zabudowanych
21. Udział gruntów pod stawami
23. Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych
24. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
27. Udział użytków ekologicznych
2.2 w ogólnej powierzchni miast
32. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
33. Udział terenów mieszkaniowych
34. Udział terenów przemysłowych
35. Udział terenów pod drogami
